Hoensbeek, Retersbeek, Luiperbeek, Bissebeek, Caumerbeek, Platsbeek, Kakkertbeek, Hoogbeeksken, Hobbelraderbeek, Keutelbeek (twee stuks), Abshovervloedgraaf, Steengrub, Molenbeek, Venksbeek, Reijdtsgraaf, Vloedgraaf, Roode beek, Middelsgraaf. Wat hebben deze waterlopen met elkaar gemeen? Ze sterven allemaal vroeger of later in schoonheid in de heldere beek, de Glana, de Geleen, die later de - in mijn oren - minder welluidende naam Geleenbeek kreeg.
O heldere beek
Blogger: Wiel Beijer - Wandelen met Wiel
'O heldere beek
Stroom van mijn streek
Van Heerlen tot Stevensweert
Wordt de Geleen geëerd
Om jou hebben wij jaren gehuild
Je was niet helder, maar zwaar vervuild
Door zwart water uit kolenwasserijen
Nu mag groene natuur gedijen
Zijn wandelaar en fietser welkom
Om te genieten van heldere rijkdom'
Mijn loflied op mijn favoriete Zuid-Limburgse beek of rivier. Wij bezingen wel de Geul en de Gulp die van Belgische bronnen stammen en vervolgens meanderend door onze vijfsterrenlandschappen naar Moeder Maas stromen, maar de schoonheid van de in eigen bron geboren Geleenbeek wordt door ons Zuid-Limburgers vaak over het hoofd gezien.
Van die bron in de kelders van de Benzenraderhof nabij het Imstenraderbos in de Heerlense buurtschap Benzenrade tot de monding als Oude Maas bij het fraaie vestingplaatsje Stevensweert in de Maas. Een op veel plaatsen redelijk vrij meanderend bestaan van 45 kilometer. In ieder geval in het twintig kilometer lange herstelde deel van dit dal met een grotendeels vrij meanderend riviertje van de bron tot Geleen: Corio Glana. Nabij het Romeinse Coriovallum (Heerlen) is de bronhoeve immers gebouwd op Romeinse fundamenten. De Romeinen doopten de waterstroom die hier het levenslicht zag Glana, heldere beek.
Notabene is het dal van de Geleenbeek een van de meest kasteelrijke gebieden van Nederland. Vanaf de bron gezien achtereenvolgens de kastelen Terworm, Douvenrade, Prickenis, Rivieren, Hoensbroek, De Dael, Reijmersbeek, Terborgh, Sint-Jansgeleen, Ten Dijcken en Wolfrath. Daarnaast nog een groot aantal monumentale boerenhoeves en uiteraard de 21 watermolens van de Weltermolen tot en met de Slagmolen. Dat is exclusief de molens langs de zijbeken. En laten we vooral de mooie bossen langs de beek niet vergeten. Zoals Imstenraderbos met zijn monumentale beuken of het schitterende hellingbos Stammenderbos bij Spaubeek.
Graag en regelmatig wandel ik ergens langs deze Geleen. Tussen Benzenrade en Terworm, tussen Hoensbroek en Spaubeek of tussen Spaubeek en Sittard. Dan geniet ik van de mooie, vaak hernieuwde, natuur. Met mij doen dit steeds meer wandelaars over soms modderige paden en fietsers onder meer over het in een fietspad getransformeerd vroegere mijnspoor. Net als ik genieten zij na afloop van een aangename tocht graag van een regionale traktatie op het terras van een van de gastvrije herbergen. Langs die heldere beek wordt nog niet zo massaal gerecreëerd als in het soms zwaar op de proef gestelde Heuvelland. De hordes herrie makende en vervuilende scooters, motorrijders en rally’s van cabrio’s en oldtimers blijven de van rust genietende recreanten hier (nog) bespaard.
En ja ik pleit ervoor om de Geleenbeek weer zoals vroeger de Geleen te noemen.
(Leestip!: De Geleenbeek; beleef de natuur in verandering. Een uitgave van het Natuurhistorisch Genootschap Limburg)