Drakentanden tussen twee landen

Ik herinner me wandelingen als kind met mijn ouders. Van Bleijerheide naar Burg Wilhelmstein in het Wormdal en vervolgens terug via het plaatsje Kohlscheid, waar het in mijn herinnering altijd kermis was. Onderweg zag ik in het bos in het Wormdal brokken beton liggen. ”Door de Amerikanen opgeblazen Duitse bunkers", verklaarde mijn vader.

En op Klinkheide zag ik in weilanden en akkers vreemde langwerpige bouwsels opgebouwd uit honderden lage en hogere betonnen uitstulpingen; een bouwsel waar ik als kind geen verhaal bij kon verzinnen. “De Siegfriedlinie", zei mijn alwetende vader dan. “De Duitsers dachten dat de Amerikanen er met hun tanks niet overheen konden komen. Maar de Amerikanen legden er gewoon stalen platen op en zo konden hun Shermantanks er toch vrij gemakkelijk overheen.” Onze bevrijding in 1944 rond 1960 verklaard aan een jongetje van zeven.

Inmiddels ben ik zo'n zestig jaar verder en weet ik veel meer van die Westwall. Die liep van Kleve aan de Nederlandse grens tot bij Bazel aan de Zwitserse grens. Vooral tussen 1938 en 1942 gebouwd onder leiding van ingenieur Fritz Todt, de man die onder meer ook verantwoordelijk was voor de aanleg van de Autobahnen. Daarvoor richtte hij de semimilitaire Organisation Todt op. Die Westwall dus. Een stelsel van ongeveer 18.000 bunkers, tankversperringen en loopgraven.

Ik denk aan deze wandelende geschiedenisles tijdens een lentewandeling vanuit Bocholtz vlak over de grens. Zeg maar tussen Bocholtz, het Windpark Vetschau, de Vetschauer Berg, de Schneeberg en het Duitse grensdorp Orsdorf. Een overwegend agrarisch gebied dat de wandelaar – zeker bij helder weer - trakteert op de meest schitterende vergezichten. Je kunt onderweg kijken van Herzogenrath via Kohlscheid en Alsdorf naar Aken, de Eifel, de Hoge Venen, de Vaalserberg en de westflank van het Heuvelland.

En vanwege deze vergezichten was dit hooggelegen plateau uiteraard strategisch van belang. Zeker als het gaat om Aken te verdedigen, de stad van Karel de Grote en de stad waar zoveel Duitse keizers zijn gekroond. Dus bouwden de nazi's op de hoogte noordelijk van Aken extra verdedigingswerken bestaande uit bunkers, een tankmuur en vele kilometers drakentanden. Veel daarvan is nog steeds in dit landschap terug te zien. Vaak overwoekerd, maar toch duidelijk herkenbaar.

Heel mooi zijn de drakentanden te zien pal op de grens van Duitsland en Nederland nabij Bocholtz op het talud bij de oude spoorlijn Simpelveld-Aken. Maar verderop loop je er opnieuw tegenaan. Op de Vetschauer Berg vinden we restanten van bunkers. Die berg is een heuvel van niet meer dan vijftig meter hoog met het hoogste punt op 236 meter boven N.A.P. Eromheen boerenland. De heuvel is het restant van een hellingbos, een vrij onherbergzaam natuurgebiedje waar een pad langs loopt. Aan de voet loopt de autoweg A4 Heerlen-Aken.

Verder wandelend passeren we de Paulinenhof, een landgoed bestaande uit twee boerderijen en de restanten van een oude windmolen. Alleen de romp staat nog. Van hier wandelen we in westelijke richting naar de Schneeberg. Onderweg passeren we weer overwoekerde drakentanden. Ze zijn een ideale habitat voor zeldzame planten en voor bedreigde dieren en insecten, al vinden sommige passanten helaas ook dat ze hier afval mogen dumpen. Aan de Schneebergweg kom je langs een zeer goed bewaarde tankmuur. Die is aangelegd in 1938-1939 en is 450 meter lang en 3,70 meter hoog. Er zitten drie schietgaten in voor machinegeweren.

Daarna wandelen we over ons favoriete pad over de Schneeberg met dat geweldig mooie uitzicht op Vaals, Holset en Vijlen naar het kerkdorp Orsbach en van daar terug naar Bocholtz. En al wandelend zouden we nu een lied van onze bevrijders kunnen zingen:

Whether the weather may be wet or fine,
We'll just rub along without a care!
We're going to hang out the washing on the Siegfried Line
If that Siegfried Line's still there!

En ja, hij is er nog die Siegfriedlinie. Gehavend en overwoekerd dat wel, maar toch nog steeds zichtbaar. Als fotogeniek monument om ons te waarschuwen voor wat kan gebeuren als foute ideeën het weer voor het zeggen krijgen.