Oerboeren in de prehistorie

Rond 5250 voor Christus ontdekten de bandkeramiekers de vruchtbare regio tussen het huidige Maastricht en Sittard als hun nieuwe, ideale woonplaats. Hier bouwden ze hun agrarische nederzettingen. Zo’n vierhonderd jaar lang woonden de bandkeramiekers in Zuid-Limburg. Dankzij de vruchtbare landbouwgrond en het warme en vochtige weer groeien hun gewassen hier goed. Ze verbouwden oeroude graansoorten, zoals tarwe, emmer en eenkoorn. Ook hielden ze schapen, runderen, varkens en geiten. Door de groei van de bevolking kwamen er steeds meer nederzettingen.

In de omgeving van Elsloo zijn veel opgravingen gedaan uit de tijd van de bandkeramiekers. Uniek in Nederland is de opgraving van een groot grafveld met wel 113 prehistorische graven. Dit grafveld vertelt ons dat de bandkeramiekers een religieus karakter hadden, want de overledenen werden gecremeerd of begraven met grafgiften. Vrouwen kregen vaak aardewerk of een maalsteen mee, terwijl mannen begraven werden met hun dissel, pijlpunten of vuurstenen mesjes.

Na 4900 voor Christus ontbreken deze sporen plotseling. Ook bij opvolgende culturen vinden we ze niet terug. Tot op de dag van vandaag is het een mysterie wat er is gebeurd met de Zuid-Limburgse bandkeramiekers.

In 1881 ontdekte de Belgische archeoloog Marcel de Puydt de prehistorische vuursteenmijn in Rijckholt. De mijn in de oostelijke dalwand aan de Maas was vermoedelijk de belangrijkste winplaats van vuursteen in Zuid-Limburg. De vuursteen komt voor in banken in de kalksteen van Lanaye en werd sinds 4000 voor Christus in het neolithicum gedolven. De delvers gebruikten het om er gebruiksvoorwerpen voor de jacht en de vlees- en akkerbewerking van te maken.

In heel Zuid-Limburg vond vuursteenwinning plaats in ongeveer tweeduizend mijnschachten. Waarschijnlijk heeft de vroegere mijnbouw daar in totaal zo'n twintig ton vuursteen opgeleverd, genoeg voor miljoenen gebruiksvoorwerpen. Uit archeologisch onderzoek blijkt dat deze voorwerpen tot op honderden kilometers afstand in Duitsland en Frankrijk zijn verhandeld en gebruikt. Vuursteenwinning vindt tegenwoordig plaats in twee groeven nabij Maastricht: de groeve van de ENCI en groeve 't Rooth. Na de winning van het vuursteen wordt het vermalen tot verschillende grofheidsfracties. De Nederlandse vuursteenproductie bedraagt ongeveer tweeduizend ton per jaar.