Zoals veel nederzettingen is ook Sittard ontstaan op een plek waar een weg (hier die vanuit Vlaanderen over de Maas naar het Rijnland) een waterstroom (hier: de Geleenbeek) kruiste. Vanwege de onberekenbaarheid van de beek vestigde men zich op de hoger gelegen helling, een “sit(t)er(t)”, vandaar de benaming “Sittard”.
Rond het jaar 1000 bestond de nederzetting uit de versterkte woning van de heer, gelegen op een “motte” (een kunstmatige heuvel), een voorburcht die eigenlijk een boerderij was en de nederzetting zelf met enkele huisjes om een kerkje. Alle drie waren voorzien van een palissade en omgeven door een gracht. Op de plek van de motte werd later de versterkte woning het “Huis op de Berg” gebouwd.
De weg die de Geleenbeek kruiste, maakte daarna een knik. Dit was om het verkeer over deze weg letterlijk te kunnen “beheersen”. De huidige Oude Markt maakte onderdeel uit van die route van en naar het Rijnland en was – gezien de benaming – ook de plek waar de markt werd gehouden nadat de eerste nederzetting in de 12e eeuw was uitgebreid tot een ovaalvormig stadje.
De woning voor de heer van Sittard was gelegen daar waar zich nu het oudste gedeelte van het voormalige Ursulinenklooster bevindt, aan de Oude Markt. De oude naam “Huis op de Berg” geeft aan dat het huis gebouwd werd op een verhoging. Dit was denkelijk de motte onder de woontoren, een kunstmatige heuvel ontstaan door het opwerpen van grond afkomstig van het graven van de gracht eromheen. Aan de motte grensde een voorburcht waar zich de economiegebouwen bevonden, bestaande uit een boerderij waar het personeel woonde, stallen en werkplaatsen. Ook deze voorburcht, gelegen ter plaatse van het huidige Kloosterplein, werd omgeven door een gracht. Deze grachten werden gevoed door de in de nabijheid liggende Geleenbeek. Bij opgravingen in de binnenstad zijn op diverse plaatsen stukken van deze grachten terug gevonden, o.a. bij de bouw van de archiefkelder achter Museum Het Domein.
Het versterkte huis of woontoren was later gelegen aan de rand van het vergrote vestingstadje. Dit gebeurde om veiligheidsredenen. Wanneer de bevolking zich keerde tegen de machthebber was terugtrekken altijd nog mogelijk. Ook maakt de weg hier een haakse bocht om een eventuele rechtstreekse stormaanval te verhinderen.
In de 16e eeuw vinden we het huis terug op de lijst van belastingaanslagen en daaruit blijkt dat het een van grootste huizen van Sittard was. Tijdens de Tachtigjarige oorlog werd het huis verwoest. Rentmeester Johannes Maes kocht het terrein en bouwde hier een voor die tijd zeer royaal huis in Maaslandse stijl met hardstenen kruisvensters en sierlijsten van mergel. Het had op de begane grond ruime vertrekken met daarboven twee verdiepingen. Voor het huis lag een groot plein. Dit was aan de straatzijde afgesloten door een hoge muur waarin zich een inrijpoort bevond. Rechts van de poort bevond zich een kleine portierswoning.
Het huis heeft ook adellijke bewoners gekend o.a. de familie De Bentinck die ook kasteel Limbricht in haar bezit had. De laatste adellijke bewoonster was Adelaïde de Reibeld, dochter van “’t barönke aan de Wal”. Na haar echtscheiding werden haar bezittingen verkocht.
In opdracht van de Sittardse deken Vrancken werd het huis aangekocht met de bedoeling om het gebouw in te richten als klooster voor de Ursulinen. In 1843 was de verbouwing klaar en uit het Belgische Thildonk kwamen de eerste zes Ursulinen die hun intrek namen in het nieuwe klooster en “Huis op de Berg” heette voortaan “Cloître du Saint-Calvaire”. De zusters stichtten verschillende scholen voor meisjes: een kleuterschool, een lager school, een school voor middelbaar onderwijs en een meisjesinternaat.
Na het vertrek van de Ursulinen werden het klooster en het internaat verbouwd en in 1979 in gebruik genomen door de Hogeschool Katholieke Leergangen Sittard. Hedendaags bevindt zich hier nu een luxe hotel en appartementen complex.
